Την Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 2020, οι ένοπλες δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν, σε μια κατάφωρη παραβίαση του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, εξαπέλυσαν επίθεση εναντίον της Δημοκρατίας του Αρτσάχ (Ναγκόρνο Καραμπάχ). Πραγματοποιήθηκαν ένοπλες επιθέσεις από βορρά και νότο, βάλλοντας με πυραύλους την πρωτεύουσα Στεπανακέρτ και άλλες πόλεις, με στόχο τον άμαχο αρμενικό πληθυσμό και τις υποδομές της χώρας. Από την πρώτη στιγμή φάνηκε απροκάλυπτα η στήριξη της Τουρκίας στο Αζερμπαϊτζάν, με την ενίσχυση της πρώτης γραμμής του μετώπου των Αζέρων με σύγχρονο πολεμικό εξοπλισμό, αλλά και μισθοφόρους τζιχαντιστές, ενώ σημαντικές επιτελικές θέσεις του αζερικού στρατού επανδρώθηκαν από Τούρκους αξιωματικούς. 44 ημέρες διήρκεσε η τουρκοαζερική επιθετικότητα ενάντια στο Αρτσάχ και την Αρμενία, με συνεχείς παραβιάσεις εκεχειρίας και ενώ οι τρεις συμπροεδρεύουσες χώρες της Ομάδας Μινσκ -Γαλλία, Ρωσία και ΗΠΑ- ζητούσαν τον τερματισμό της βίας. Επί 44 μέρες οι αρμένιοι στρατιώτες αμύνθηκαν σθεναρά, με υπέρμετρη γενναιότητα. Η συλλογική θέση της διεθνούς κοινότητας ήταν σαφής. Καταδίκαζε μεν, αλλά εμπράκτως αδιαφορούσε πλήρως για το δυσανάλογο κόστος των επιθέσεων της τουρκοαζερικής σύμπραξης. Τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία, αφού επιδόθηκαν σε έντονη παραπληροφόρηση στην αρχή του πολέμου, επιρρίπτοντας ευθύνες εξίσου στις δυο πλευρές, κάλυψαν την φρίκη του πολέμου στο Καραμπάχ, Τίποτα δεν ήταν τυχαίο. Παράλληλα με τον πόλεμο επι εδάφους, ένας έντονος διαδικτυακός πόλεμος βρισκόταν σε εξέλιξη.
Οι πολεμικές επιχειρήσεις του Αζερμπαϊτζάν επικεντρώθηκαν στον βορρά και τον νότο, με ισχυρές δυνάμεις πυρός, ηλεκτρονικά οπλικά προηγμένα συστηματα (drones), χρήση απαγορευμένων όπλων, με βόμβες διασποράς και επιθέσεις εναντίον αμάχων, με θύματα ακόμα και μικρά παιδιά, χιλιάδες νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους. Πλήγησαν νοσοκομεία, σχολεία, ζωτικές υποδομές, εκκλησίες και υγειονομικές υπηρεσίες, μέχρι την οδυνηρή συνθηκολόγηση της 10ης Νοεμβρίου 2020, σύμφωνα με την οποία παραδόθηκαν στο Αζερμπαϊτζάν πάνω από 123 πόλεις και χωριά. Στις περιοχές που κατέλαβαν οι αζερικές δυνάμεις άρχισαν οι βανδαλισμοί και οι καταστροφές από την πρώτη στιγμή. Καταστράφηκαν νεκροταφεία και ιστορικά μνημεία, αγάλματα και σταυρόπετρες. Πολλοί διεθνείς οργανισμοί έχουν επιβεβαιώσει τα γεγονότα, όπως και την άμεση εμπλοκή της Τουρκίας στον πόλεμο. Η βαθιά εμπλοκή της Άγκυρας στον Καύκασο, το δίχως άλλο φανερώνει τα ευρύτερα σχέδια αναβίωσης των παντουρανικών της επιδιώξεων. Άγκυρα και Μπακού διέπραξαν εγκλήματα στο Αρτσάχ, που δεν πρέπει να μείνουν ατιμώρητα. Το Human Rights Defender έχει καταγράψει και δημοσιοποιήσει τεκμηριωμένες περιπτώσεις βασανιστηρίων και βάρβαρων τακτικών από τις ένοπλες δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν, εναντίον αιχμαλώτων και άοπλων πολιτών. Τέτοιου είδους βάναυσες ενέργειες της Τουρκίας και του Αζερμπαϊτζάν συνιστούν σοβαρή παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, ιδίως της Σύμβασης της Γενεύης, σχετικά με την προστασία των αμάχων και ισοδυναμούν με εγκλήματα πολέμου.
Με την παρούσα τριμερή συμφωνία προβλέπεται η επόπτευση της κατάπαυσης του πυρός από τις ειρηνευτικές δυνάμεις της Ρωσίας και ένα κέντρο ελέγχου στο Αγντάμ, όπου επίβλεψη όμως πραγματοποιούν και τούρκοι αξιωματούχοι Το σημείο 8 της συμφωνίας προβλέπει την ανταλλαγή των αιχμαλώτων πολέμου, των ομήρων και των σορών στρατιωτών και πολιτών. Μέχρι σήμερα όμως δεν έχουν επιστραφεί όλοι οι αιχμάλωτοι πολέμου. Η κλιμάκωση της προκλητικότητας του Αζερμπαϊτζάν δεν ήρθε τυχαία. Ο σχεδιασμός ήταν μεθοδικός. Οι αρχές του Αζερμπαϊτζάν και τα μέσα ενημέρωσης της χώρας, επιδίδονταν εδώ και καιρό σε ένα διαρκές μοτίβο ρητορικής μίσους και αρμενοφοβίας, διαστρεβλώνοντας την ιστορία, δημοσιεύοντας μονόπλευρες δηλώσεις πολιτικών, καπηλευόμενοι τον πολιτισμό του Αρτσάχ, προετοιμάζοντας το κατάλληλο έδαφος για την στρατιωτική επίθεση. Δυστυχώς, οι πρακτικές είναι ίδιες με της Τουρκίας, που όχι μόνο συνεχίζει να αρνείται τη γενοκτονία των Αρμενίων, αλλά ενθαρρύνει ενεργά τη ρητορική μίσους εκ μέρους του Αζερμπαϊτζάν, απειλώντας τη φυσική ασφάλεια των πολιτών της Αρμενίας και του Αρτσάχ. Ο λαός του Καραμπάγ, στα 70 χρόνια αζερικής κυριαρχίας, υπέστη κάθε μορφή καταπίεσης και δεν έπαψε ποτέ να επιδιώκει τη διοικητική απεξάρτησή του από το Αζερμπαϊτζάν και την επανένωσή του με την Αρμενία. Ως αντίδραση στο νόμιμο αίτημα για ανεξαρτησία, ήρθαν οι οργανωμένες σφαγές των Αρμενίων στο Σουμγκάιτ, το Γκiροβαμπάτ και το Μπακού, το 1988. Αρμενικοί πληθυσμοί που αριθμούσαν 18,000 κατοίκους στο Σουμγκάιτ και 250,000 στο Μπακού. Η καταπάτηση κάθε διεθνούς νομιμότητας και δικαίου καθώς και η βίαιη εκδίωξη πληθυσμών και λαών αποτελεί πάγια τακτική της Τουρκίας την οποία ακολουθεί συνεχώς και εις βάρος πολλών λαών. Κύπριοι , Έλληνες και Αρμένιοι αποτελούμε τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα λαών που έχουν υποστεί τις συνέπειες της βάρβαρης αυτής τακτικής της Τουρκίας. Οι εμπρηστικές δηλώσεις του Προέδρου Ερντογάν, τα σχέδια για τις γεωτρήσεις στην ανατολική Μεσόγειο, η απόφαση μετατροπής της Αγιάς Σοφιάς σε τζαμί, το προσφυγικό, οι διαρκείς αερομαχίες και οι προκλήσεις αποτελούν ένα καθημερινό, αλλά διόλου εναλλασσόμενο σκηνικό. Άλλωστε δεν είναι σε κανέναν πλέον άγνωστη η προδιάθεση της Τουρκίας, να μην σέβεται τις διεθνείς συνθήκες και συμφωνίες, πολύ περισσότερο, όταν πρόκειται για τα δικαιώματα άλλων κρατών και εθνοτήτων της ευρύτερης περιοχής.
Κατά τη διάρκεια του 45ημερου πολέμου, στη διασπορά διοργανώθηκαν συγκεντρώσεις και πορείες διαμαρτυρίας με παναρμενική συμμετοχή. Κινητοποιήσεις ενάντια στην επιθετικότητα του Αζερμπαϊτζάν και της Τουρκίας πραγματοποιήθηκαν και σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας, όπου υπάρχουν Αρμένιοι. Στο πλευρό των Αρμενίων του Αρτσάχ τάχθηκε από την πρώτη στιγμή η ελληνική πολιτεία και η ελληνική κοινή γνώμη. Ψηφίσματα συμπαράστασης από Δήμους και Κοινότητες εξέφρασαν την αλληλεγγύη των ελλήνων πολιτών. Με άμεση και συγκινητική συμμετοχή στον ανθρωπιστικό έρανο και την συλλογή απαραίτητων ειδών, φαρμάκων και ρουχισμού, αρμένιοι και έλληνες ενωμένοι, μοίρασαν ελπίδα στους πληγέντες από τον πόλεμο κατοίκους του Αρτσάχ. Με την άριστη συνεργασία της Υπηρεσίας Διεθνούς Ανθρωπιστικής Συνεργασιας του Υπουργείου Εξωτερικών, και την διάθεση δυο στρατιωτικών αεροπλάνων από το Υπουργείο Άμυνας, έγινε εφικτή η αποστολή 60 τόνων ανθρωπιστικής βοήθειας που συγκεντρώθηκε με πρωτοβουλία του Αρμενικού Κυανού Σταυρού Ελλάδας και του Αρμενικού Σταυρού Ελέους Μακεδονίας-Θράκης. Οι εθελόντριες των οργανώσεων μας, με την σημαντική βοήθεια των μελών της Αρμενικής Νεολαίας Ελλάδας, εργάστηκαν άοκνα για την συγκέντρωση της βοήθειας. Αρωγός στην προσπάθεια στάθηκε η ελληνική κοινωνία, με την συμμετοχή Δήμων και οργανώσεων, πολιτικών και κοινωνικών φορέων.
Παρόλο που έχουν περάσει περισσότεροι απο τρεις μήνες από την οδυνηρή συνθηκολόγηση, Αρμενία και Αρτσάχ συνεχίζουν να υφίστανται απώλειες κάθε μέρα. Ο κίνδυνος είναι μεγάλος, ενώ πολλά μεταπολεμικά ζητήματα, παραμένουν άλυτα. Υπό αυτές τις επιδεινούμενες συνθήκες, η διεθνής αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Δημοκρατίας του Αρτσάχ είναι το μόνο αποτελεσματικό και δίκαιο βήμα, που θα τερματίσει τα εγκλήματα κατά του ειρηνικού πληθυσμού του Αρτσάχ και θα προστατέψει τα δικαιώματα του. Όσο πιο γρήγορα ξεκινήσει η διαδικασία της διεθνούς αναγνώρισης, τόσο νωρίτερα θα διασφαλιστεί στην περιοχή η πολυαναμενόμενη και διαρκής ειρήνη. Η βία πρέπει να σταματήσει. Το χαμόγελο και η ελπίδα πρέπει να επιστρέψουν στο Αρτσάχ !